فلج مغزی چیست؟

 فلج مغزی یا cp که خلاصه ی کلمه ی cerebral palsy است، در نتیجه ی آسیب به مغز در دوران رشد به وجود می آید. مشکلات ناشی از فلج مغزی بسته به شدت آسیب و منطقه ای که آسیب می بیند می تواند در هر کودکی که به این عارضه مبتلا است، متفاوت باشد. اما اساسا فلج مغزی به گروهی از آسیب های مغزی در دوران رشد گفته می شود که توان حرکتی فرد و سختی عضلات آن را تحت تاثیر قرار می دهد.باید به این نکته توجه کرد، از آن جایی آسیب بیرونی است، این اختلال پیش رونده نبوده و دائمی است.همانطور که گفته شد مشکلات ناشی از این عارضه بسته به محل آسیب در هر فردی متفاوت است. تعدادی از این افراد تنها اختلال حرکتی دارند و برخی دیگر علاوه بر اختلالات حرکتی دچار اختلالات دیگری در یادگیری، شنیدن و دیدن هستند. بعضی از آن ها نیز متاسفانه به تشنج دچار هستند. فرض کنید به جوانه ای که در حال رشد است آسیبی بیرونی وارد شود، در مواردی این جوانه می تواند به رشد خود ادامه دهد. اما آیا می تواند گیاهی مانند گیاهان همانند خود شود؟ مغز انسان نیز همین است و زمانی که در حال رشد است در حساس ترین حالت خود قرار دارد و ممکن است با هر آسیبی مشکلی جبران ناپذیر به وجود آید.

آیا IQ کودکان فلج مغزی پایین است؟

نه لزوما؛ این موضوع هم بستگی به محل آسیب دارد. برخی از کودکان cp از هوش طبیعی برخوردار هستند و برخی دیگر مشکلات ذهنی دارند که باز هم بسته میزان و محل آسیب میزان این مشکلات ذهنی در افراد مختلف، متفاوت است.

انواع فلج مغزی

اسپاستیک (spastic)

این نوع فلج مغزی شایع ترین نوع بوده و ۷۰ تا ۸۰ درصد کسانی که مبتلا به فلج مغزی هستند، به این نوع مبتلا اند. این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به نورون های حرکتی یکی از مسیرهای عصبی مهم ایجاد می شود و موجب ایجاد الگوی حرکتی غیر طبیعی می شود و در برخی موارد یک طرفه و در برخی موارد دیگر دو طرفه است. در این نوع فلج می توان علائمی مانند الگوی حرکتی غیر طبیعی، افزایش تون عضلات و رفلکس های پاتولوژیک و غیر طبیعی و بیش از اندازه را مشاهده کرد.

دیس کینتیک (dyskinetic)

۱۰ تا ۱۵ درصد موارد فلج مغزی را این نوع تشکیل می دهد. در این نوع فلج نیز الگوهای غیر طبیعی حرکتی مشاهده می شوند کسانی که به این نوع فلج مبتلا هستند حرکات کندی داشته و به طور کلی سرعت پایینی در اجرای حرکات دارند.

آتاکسیک (ataxic)

در کمتر از ۵ درصد موارد این نوع فلج دیده می شود. این نوع به علت آسیب به مخچه روی داده و موجب ایجاد غیرطبیعی  شدن وضعیت بدن در هنگام ایستادن، نشستن و حرکت می شود. به طور کلی در این نوع فلج، هماهنگی میان عضلات، آسیب دیده است.

چه عواملی احتمال ابتلا به فلج مغزی را افزایش می دهند؟

به طور کلی هر عاملی که برای رشد مغز خطرناک باشد می تواند جزو این عوامل باشد. این عوامل عبارتند از:

نوزادان زودرس

تولد باوزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم

عوارض حاملگی مانند پلی هیدآمنیوس اکلامپسی، خونریزی در سه ماهی سوم، چند قلویی، پرزانتاسیون غیرطبیعی جنین، تب مادر

تشنج یا اختلالت تشنجی در مادر

درمان مادر با هورمون تیروئید استروژن یا پرژسترون

آنسفالوپاتی هیپوکسیک -ایسکمیک

خونریزی مغزی

عفونت‌های مغزی (آنسفالیت، مننژیت، ابتلا به ویروس هرپس سمپلکس)

ضربه مغزی

عفونت در مادر طی دوران بارداری (سرخجه)

ایکتر شدید

و در آخر هم یک سری عوامل نامشخص

علائم ابتلا به فلج مغزی

بیشتر موارد ابتلا به جز موارد خفیف در ۱۸ ماه اول زندگی مشخص می‌شوند.  این علائم به صورت ناتوانی در رسیدن به استانداردهای حرکتی، وجود اختلالاتی مثل عملکرد حرکتی خشن و نامتقارن و افزایش تون عضلات یا کاهش تون عضله .

بنابراین علائم بسیار متفاوت است و ممکن است خفیف یا شدید باشند. گاهی اوقات تنها یک نیمه بدن و گاهی نیز هر دو نیمه بدن درگیر هستند.  

بنابراین تعداد و شدت علائم در کودکان دچار فلج مغزی، کاملاً متغیر است و می توان از علائم فلج مغزی به این موارد اشاره کرد:

بروز مشکل در مکیدن نوک پستان یا شیشه شیر در همان اوایل شیرخوارگی

فقدان تون عضلانی طبیعی (در مراحل اولیه)

کندی رشد و نمو (راه رفتن، صحبت کردن)

سفتی و اسپاسم عضلات (در مراحل بعدی)

درجات متغیری از عقب ‌ماندگی ذهنی

مشکل در هماهنگی و تعادل بدن

کری

ژست‌های غیرطبیعی بدن

لوچی

حرکات بی‌هدف بدن

تشنج

پیشگیری

تا زمانی که زندگی جنین وابسته به زندگی مادر است نیاز است که به خوبی از سلامت جنین و مادرش مراقبت شود تا مشکلی ایجاد نشود. در حین زایمان نیز باید کادر پزشکی مجرب، این عمل را انجام دهند تا نوزاد دچار کمبود هیپوکسی یا کمبود اکسیژن نشود و آسیبی به او وارد نشود. تا دو سال بعد تولد نیز باید خانواده مراقبت های لازم را از نوزاد انجام دهد تا به او آسیبی وارد نشود. مادر نیز باید سعی کند هنگام بارداری رژیم غذایی سالمی داشته باشد و به بیماری های عفونی (خصوصا سرخچه) مبتلا نشود تا کودک سالم به دنیا بیاید.

درمان

درمان یا به بیان بهتر تسهیل وضعیت های فلج مغزی به نوع اختلال عملکردی بستگی دارد. درمان‌های فیزیکی و توانبخشی به نحو مطلوبی وضعیت، حرکات بدنی، گفتار و بلع را تسهیل می‌کند و اگر مداوم باشند می توانند اثرگذاری مطلوبی بر وضعیت کلی کودکان مبتلا به فلج مغزی داشته باشند.