یکی از مقوله هایی که در گفتار باید به درستی اجرا شود تا ارتباط برای گوینده به مشکلی بر نخورد، روانی گفتار است. به عنوان مثال اگر فردی در حین گفتار خود با سرعت بسیار پایین یا با یک سری وقفه ها و تکرار ها و یا حتی خیلی سریع صحبت کند، در روان بودن گفتار خود دچار مشکل شده و به راحتی نمی تواند ارتباط برقرار کند و اطلاعاتی را به فرد مقابل منتقل کند.

به این حالت که جریان روان دچار مشکل می شود، ناروانی گفته می شود. لکنت یکی از انواع ناروانی است که در بین افراد، شایع تر و به تبع شناخته شده تر است. مسئله ای دیگر که باعث می شود لکنت بیشتر مورد توجه قرار بگیرد این است که علت آن یک مسئله ی مشخصی نیست و عوامل متعدد و حتی ناشناخته ای در آن دخیل هستند. این که علت این نوع ناروانی کاملا مشخص نیست باعث می شود که درمان های متفاوتی برای این نوع اختلال به کار برده شود.

لکنت چیست؟

به طور کلی لکنت به این صورت تعریف می شود:

لکنت یکی از اختلالات گفتاری است که باعث از هم گسیخته شدن جریان روان گفتار می شود و به شکل های مختلفی بروز پیدا می کند. این اشکال شامل مکث (pause) ، تکرار هجاها (repetition) ، کشش (prolongation) و بقیه انواع ناروانی ها در جریان گفتار است. این اختلال در  ۱ نفر از هر ۱۰۰ نفر دیده می شود و اولین علائم آن نیز در ۲ تا ۵ سالگی دیده می شود.

احتمالا این سوال برای شما پیش می آید که گاهی اوقات در گفتار های عادی نیز وقفه ، تکرار و .. اتفاق می افتد. پس چگونه می توان گفتار عادی را از گفتاری ناروان تمییز داد؟

تفاوت های گفتار ناروان و روان

باید توجه کرد که در تعریف لکنت درست نیست که تنها به وقوع یک سری آشفتگی ها در جریان گفتار پرداخت. بلکه در صورتی این آشفتگی ها را می توان لکنت نامید که متناوبا و صورتی غیر طبیعی رخ دهند.

در لکنت آن چیزی که اتفاق می افتد، شامل موارد زیر است:

ایجاد صداهای اضافه و بازبینی های اصلاحی که بیش از اندازه اتفاق می افتند.

مکث هایی که در جای نامناسب  و یا بیش از اندازه رخ می دهند.

آهنگ گفتار و جایگاه تکیه ها در کلمات نامناسب است.

علل  ایجاد لکنت

ترکیبی از عوامل متعدد می تواند موجب لکنت شود.علل احتمالی لکنت زبان عبارتند از:

اختلال در کنترل حرکت گفتار

برخی شواهد نشان می دهند که اختلال در کنترل گفتار مانند زمانبندی و ناهماهنگی حسی و حرکتی می تواند منجر به لکنت زبان شود.

ژنتیک

 به نظر می رسد لکنت زبان به دنبال برخی اختلالات ژنتیکی دیده می شود.

آسیب مغزی

 شیوا و روان صحبت کردن به دنبال علل دیگری نیز می تواند دچار اختلال شود. سکته مغزی، آسیب های مغزی و سایر اختلالات مغزی می تواند موجب کندی در گفتار، مکث یا تکرار صداها شود.

آسیب احساسی

شیوا و روان صحبت کردن نیز می تواند به دنبال زمینه های احساسی و اضطرابی نیز مختل شود. افرادی که لکنت زبان ندارند نیز ممکن است به دنبال فشار های روحی و عصبی دچار لکنت زبان شوند. مشکلات گفتاری که که پس از یک ضربه ی عاطفی ظاهر می شوند (لکنت روانی) غیر معمول هستند و مانند لکنت های رشدی نیستند.

همراهان لکنت

برای این که بخواهیم این همراهان را معرفی کنیم ابتدا نیاز است که فرایند شرطی سازی را توضیح دهیم. شرطی سازی یکی از اصلی ترین موضوعاتی است که بسیاری از رفتارهای ما را شکل داده و تاثیر بسیار مهمی در فرایند یادگیری دارد. به شرطی سازی یادگیری تداعی نیز گفته می شود.

 بدترین نوع شرطی سازی حالتی است که انسان با توجه به نوع محرک پاداش های متفاوتی بگیرد. به عنوان مثال کودکانی که دچار لکنت هستند و به این آگاهی رسیده اند که لکنت دارند گاهی پیش می آید که برای مثال با مشت کردن دست خود، می توانند بدون لکنت کلمه مد نظر خود را بیان کنند. این اتفاق باعث می شود که این رفتار مشت کردن تکرار شود.

انواع رفتارهای همراه لکنت

رفتارهای همراه لکنت به دو دسته رهایی بخش و اجتنابی تقسیم می شوند.

رفتارهای رهایی

این رفتارها در واقع نوعی تلاش برای رهایی از لکنت هستند. در واقع با همان تجربه ی خوشایند رفع لکنت با همراهی یک رفتار خاص فردی که دچار لکنت است شرطی سازی شده و یاد می گیرد که با انجام این رفتار، لکنت نیز برطرف می شود. در حالی که این دو در واقعیت هیچ ارتباطی با هم ندارند. و حتی لکنتی که همراه با این رفتارها باشد شدید تر در نظر گرفته می شود.

از این رفتار ها هم می  توان به مشت کردن دست ها، پلک زدن، انقباض در برخی یا همه ی عضلات بدن، تکان دادن پا، بازی کردن با دست، فشار دادن دست، حرکت ها و انقباضاتی در چهره اشاره کرد.

رفتارهای اجتنابی

گاهی اوقات اوضاع از این هم بدتر شده و این شرطی سازی شدید تر می شود به نحوی که فردی که لکنت می کند در صورتی که حدس بزند قرار است در جای خاصی از گفتارش لکنت کند، قبل از وقوع آن این رفتارها را انجام می دهد تا مانع بروز لکنت شود.

باز هم تاکید می شود این رفتارها در رفع لکنت تاثیری ندارند و این تنها نوعی یادگیری است که در مغز رخ داده و مغز نیز علاقه دارد به اثر بخشی آن اصرار کند.

درمان لکنت

جالب است بدانید ۲۰ تا ۸۰ درصد کسانی که دچار لکنت می شوند به طور خودبه خودی بهبود پیدا می کنند با این حال از آن جایی که نیاز است پیش از ایجاد مسئله ای جدی از آن جلوگیری کرد، بهتر است در صورت مشاهده ی علائمی از لکنت در خود یا اطرافیانتان با آسیب شناسان گفتار و زبان مشورت کنید تا مطمئن شوید نیاز به درمان و مداخله وجود دارد یا خیر.